Tu zaszła zmiana - Chyliczki

Zaciekawiła mnie też przy okazji zwiedzania okolicy zabudowa ul. Chyliczkowskiej tuż przy rzece Jeziorce, a głównie stara drewniana chałupka na rogu ul. Zielonej. Pozostałość jak sądzę czasów przedwojennych. Chałupka jest reliktem przeszłości, drewniany prosty domek ze studnią w niewielkim podwórku, coraz bardziej chylący się ku ziemi i niedługo może przestać istnieć. Szkoda. Zastanawiam się jakie tajemnice z przeszłości kryje ta wiekowa droga zwana ul. Chyliczkowską.  Sprawdźmy na mapach. Będziemy się poruszać też w obszarze dawnych Chyliczek.

Niezbyt szczegółowe kalendarium Chyliczek

1.    Według Ewy i Włodzimierza Bagieńskich z tytułu „Chyliczki dworskie” cytuję „Najstarsza znana wzmianka pisana o Chyliczkach pochodzi z 1424 r. Książę Janusz I nadał Mikołajowi, synowi Floriana z Piaseczna, młyn w Chyliczkach. W 1471 r., w wyniku podziałów między synami Bolesława IV, książę Konrad III otrzymał m.in. miasto Piaseczno i Chyliczki. Nazwę miejscowości pisano Chylice Małe (Chilicze Minor), dla odróżnienia od Chylic. Obie wsie oddzielała rzeka Jeziora (obecnie Jeziorka). Chyliczki należały do ziemi warszawskiej, a Chylice do czerskiej. Dwór książęcy znajdował się wówczas w Chylicach”
2.    W 1526 r. Mazowsze zostaje włączone do Korony i Chyliczki stają się wsią królewską. I tu pytanie: kiedy wybudowano dwór i gdzie, w którym czasowo mieszkała np. Anna Jagiellonka? Tego nie wiemy. Mąż królowej Stefan Batory potwierdzał tu niektóre przywileje dla Piaseczna.
3.    W 1774 r. Chyliczki kupuje wraz z pałacem powstałym za czasów saskich (nie mylić z dworem Anny Jagiellonki) folwarkiem i wsią Chyliczki Christian Wilhelm Zugehoer, poseł kurlandzki i obszar Chyliczek zostaje odłączony od miasta. Tu dość ciekawa sprawa, bo mało wiemy o pośle kurlandzkim, ale za to dużo o Numan Beju pośle Porty Otomańskiej, który przebywa w pałacu na kilka dni w roku 1777 i 1778, czyli za czasów króla Stanisława Poniatowskiego.
4.    W czasie Insurekcji Kościuszkowskiej pałac saski zostaje spalony, ale Chyliczki pozostają nadal w rękach rodziny Ryxów i nadal są odłączone od Piaseczna. I tak jest aż do 1839/40 roku, gdy Stanisław Ryx spadkobierca Franciszka Ryxa kamerdynera króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i Franciszka Ryxa Majora, zostaje zlicytowany.

Plan ten pokazuje, jak przebiegała granica Chyliczek z Piasecznem. Ulicą graniczną była ul. Zatylna miejska, która w niewiadomym czasie zmieniła nazwę na ul. Zgoda. Nie wiem też kto i z kim miał się tu godzić, ale sprawa jest ciekawa, bo w granicy po stronie Chyliczek stoi dom szynkowy na wprost ul. Przejazd wpadająca w ul. Zatylną (dziś Zgodę). Co ciekawe ul. Przejazd nie pokrywa się z dziś istniejąca ul. Rynkową. Wzdłuż ul. Przejazd istnieje duża działka z drewnianym domem stojącym frontem do rynku lub uściślając do ul. Krakowskiej (dziś Sierakowskiego), należącym do Icka Goldberga. Goldber posiada też tu dwa budynki gospodarcze. Zaciekawił mnie pan Goldberg, znalazłam akt ślubu z 1822 r
Icek Abrahamowicz Goldberg w obecności 4 świadków starozakonnych i księdza proboszcza pełniącego rolę urzędnika stanu cywilnego żeni się z Hades Haimowicz córką Haima i Marii. Wszyscy umieją się podpisać w akcie małżeństwa, co jest dość nieczęste w tych czasach, czyli może to być wskazówką do wniosku, że byli to mieszczanie dość wykształceni i niebiedni. Czy to ten Goldberg był w 20 lat później posiadaczem sporej działki nieopodal rynku? Nie ma pewności, ale jest nadzieja.

 

Plan z 1854 r.
 

Według Ewy i Włodzimierza Bagieńskich cytuję: „W 1851 r. właścicielami Chyliczek zostali Ignacy Smoczyński, były kapitan Pułku Grenadierów Gwardii Wojsk Polskich, a później kupiec i obywatel m. Warszawy, oraz jego żona Antonina z Pszennych. W tym samym roku małżonkowie Smoczyńscy zmarli, a ich córka sprzedała dobra Chyliczki Romanowi Małachowskiemu (wg akt hipotecznych). Na cmentarzu parafialnym w Piasecznie znajduje się żeliwny obelisk na grobie Kazimierza Małachowskiego, radcy dworu, kawalera kilku orderów i znaków honorowych, dziedzica dóbr Chyliczki, zmarłego w 1857 r.” Tyle historia. 

Jeśli zobaczymy na planie dwór, to już wiemy kto w czasach, gdy sporządzano plan w nim mieszkał. Co na to plan? Nadal „startujemy” od ulicy Zatylnej. Po stronie Chyliczek mamy dom szynkowy Bembenek a po stronie Piaseczna, przyklejoną do granicy kuźnię. Po stronie Chyliczek wozownię. Kuźni ci tu dostatek, bo na planie przy ulicy Zatylnej stoi jeszcze jedna kuźnia i stodoły, jest też drewniany dom mieszkalny. Wchodzimy w dzisiejszy park jakimś cudem dla mnie niezrozumiałym nazywany parkiem Książąt Mazowieckich i idziemy ścieżką do folwarku Chyliczki. Dróżka prowadzi nie do Poniatówki tak jak dziś tylko do zabudowań gospodarczych, czyli tu do oficyny dworskiej. Na planie folwarku zaznaczone są ogrody fruktowe i inne. Na mapie zobaczymy jeszcze duża stodołę i mały domek, jest tu szeroka droga prostopadła do Chyliczkowskiej wiodąca do folwarku Chyliczki nazwana „do dworu”, czyli główny wjazd do dworu w Chyliczkach był nie od strony miasta. Do Domu Starosty lub jak kto woli Poniatówki wiodła dość szeroka ulica.  
Wzdłuż drogi do Chylic, bo obu jej stronach mamy na planie pola uprawne nazwane gruntami ornymi i brak drogi, która dziś jest obwodnicą Piaseczna. Dochodzimy do rzeki mijając domy wsi Chyliczki. Nie mam nadziei, że w 1854 r. stał „mój” domek z ul. Zielonej, ten zapewne powstał dużo później. Cdn.

Czytaj także: