Plan zagospodarowania Piaseczna z 1938 r.

Urząd Wojewódzki Warszawski wystąpił w 1933 r. z inicjatywą utworzenia Biura Pomiarów i Zabudowy Miast.



Na posiedzeniu Rady Wojewódzkiej wysunięto program i postawiono tezy dotyczące pomiaru miast województwa i stworzenie jak najszybciej planów ich zagospodarowania przestrzennego. Biorąc pod uwagę dość słabą kondycję finansową miast, postanowiono współdzielić koszty tej pracy. Piaseczno opodatkowano na sumę 300 zł rocznie. Pomiary miasto wykonywało samodzielnie i na gotowych podkładach pomiarowych BPiZM sporządzało plan. W ciągu czterech lat swego istnienia, Biuro wykonało plany zabudowania dla: Wyszkowa, Ciechanowa, Grodziska Maz., Piaseczna, przedmieść Włocławka i Wieńca. W koncepcji rozbudowy Piaseczna wzięto pod uwagę jego przeszłość historyczną.

Piaseczno, podniesione w 1429 r. do godności miasta przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego, powstało wśród lasów nad rzeką Jeziorną (Jeziorką), na terenach piaszczystych, leżących na wschód od obecnego miasta. Jedyne ślady dawnego Piaseczna to rumowiska, wyorywane od czasu do czasu z ziemi.

W czasach rozkwitu znajdowało się ono na szlaku dróg prowadzących do Czerska z małego podówczas osiedla Warszawy. Plan i komentarz do niego z 1938 r. przedstawia nam miasto rozbudowane wzdłuż trzech arterii komunikacyjnych: Piaseczno – Warszawa, Piaseczno – Góra Kalwaria, Piaseczno – Grójec. Przecięcie tych arterii stanowi centrum miasta. Z jaką tkanką miejską mają do czynienia urbaniści planujący miasto przed II wojną światową, można się dowiedzieć z publikacji Michała Ochnio, architekta, absolwenta Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Spójrzmy, jak wyglądało Piaseczno i jaka była koncepcja jego rozbudowy, zanim wojna zmiotła te plany i marzenia.

Budynki istniejące – do wysokości 3 kondygnacji. Ogólna powierzchnia miasta w granicach administracyjnych wynosi 841,5 ha, 8000 mieszkańców, 1500 dzieci w wieku szkolnym. Ludność Piaseczna dzieli się na pracowników biurowych, rzemieślników, kupców, rolników, robotników. Na terenie miasta istnieją urzędy: Zarząd Miejski, Sąd Grodzki, poczta, posterunek Policji Państwowej. Z budynków użyteczności publicznej: kościół parafialny, dwie szkoły powszechne siedmioklasowe, gdzie nauka odbywa się na dwie zmiany, szkoła zawodowa i szkoła gospodarstwa domowego w Chyliczkach, poza tym kino i dom ludowy. Z budynków przemysłowych: warsztaty kolejki grójeckiej, młyn parowy, rzeźnia, spółdzielnia mleczarska i cały szereg warsztatów masarskich i rzemieślniczych. Na stworzenie planu zabudowania miasta w głównej mierze wpłynęły: możliwości finansowe gminy, nowo otwarta linia kolejowa P. K. P., linia kolejki wąskotorowej, wraz z dwiema projektowanymi bocznicami: osobową relacji Piaseczno – Skolimów i towarową, która łączy stację P. K. P. z linią kolejki wąskotorowej. Trudności przy rozplanowaniu stwarzały granice administracyjne gminy, przechodzące obok centrum miasta. Pamiętajmy, że arterie komunikacyjne miały za zadanie połączenie poszczególnych osiedli z Piasecznem i stolicą, a na terenie samego miasta miały stwarzać wygodne połączenie z dworcem kolejowym, kolejkami dojazdowymi, postojem autobusów, rynkiem, targowiskami i ośrodkiem administracyjnym. Na planie ulice mieszkaniowo-komunikacyjne łączą poszczególne dzielnice z centrum miasta i jego głównymi ośrodkami. Piaseczno posiada przeważnie dobre i zdrowe tereny, nadające się do celów budowlanych. Część terenów nad rowem, przecinającym miasto z zachodu na wschód, jest wilgotna; zostaje przeznaczona na zieleńce po uregulowaniu rowu (chodzi tu Kanał Piaseczyński, czyli Perełkę). Zwróćmy uwagę, że tereny te zostały zaplanowane jako parki i zieleńce, na całej długości rzeczki, nie ma tu domów, w przeciwieństwie do terenów położonych nad Jeziorką, które są suche i bardzo malownicze, co sugeruje usadowienie dzielnicy letniskowej. Projekt regulacji rzeki Jeziorki skierowuje całą rozbudowę osiedla w stronę wschodnią i południową, centrum miasta powstanie w pasie między dworcem kolejowym, a obecną ulicą Kościuszki, z budynkami użyteczności publicznej w okolicach ul. Bema. Nad Jeziorką również projektuje się parki i zieleńce. Całe miasto będzie miało charakter handlowo-usługowy i letniskowy. Dzielnice o charakterze letniskowym rozplanowano w południowej i zachodniej części miasta. Dzielnicę przemysłową umieszczono na północnym zachodzie ze względu na panujące wiatry, łatwość nawiązania do bocznicy kolejowej Piaseczno – Jeziorna i łatwe połączenie z dworcem kolejowym. Dzielnica mieszkaniowa z dopuszczeniem przemysłu nieszkodliwego znajduje się bliżej centrum miasta i dworca kolejowego.

Na podstawie cenzusów przewiduje się, że w 1960 r. Piaseczno może mieć 14 490 mieszkańców, jednakże ze względu na nową linię kolejową, projekt przewiduje 20 000 mieszkańców. Dla umieszczenia tej ludności przewidziana jest w projekcie powierzchnia 356 ha. Projekt zakłada 4 strefy budowlane oraz strefę przemysłu fabrycznego i rękodzielniczego. Na terenach między linią kolei Warszawa – Radom a kolejką grójecką, oraz częściowo wzdłuż ulicy Kościuszki, przewidziana jest I strefa o zabudowie zwartej budynków do wysokości 3 kondygnacji. II strefa obejmuje zabudowę zwartą ogniotrwałą do wysokości 2 kondygnacji. Następna III strefa obejmuje zabudowę luźną ogniotrwałą, do wysokości 2 kondygnacji. Na krańcach miasta znajduje się IV strefa budowlana o zabudowie luźnej z dopuszczeniem budynków nieogniotrwałych. Miasto, zgodnie z planem rozwojowym, musi w pierwszym rzędzie dokonać wielu przekształceń działek, by uzyskać połączenie nowo powstałych dzielnic z głównymi arteriami komunikacyjnymi. Planuje się wykonać dojazdy do dworców kolei P. K. P. i kolejek dojazdowych, założyć nowe centrum na terenach przeznaczonych dotychczas pod dzielnicę willową. Regulując istniejące dzielnice, musi przede wszystkim stworzyć zaczątki nowego miasta, by jego rozwój skierować we właściwym kierunku. Ile pomysłów z tych planów 1938 r. zostało zrealizowanych? Warto się zastanowić.