Dieta i styl życia chronią przed nowotworem

Jemy za dużo, jesteśmy otyli, nie ćwiczymy, palimy tytoń, nadużywamy alkoholu, opalamy się nadmiernie. To jedne z głównych przyczyn występowania chorób nowotworowych. Onkolodzy, w ślad za WHO alarmują.

Nowotwór jest nieprawidłową tkanką, której wzrost nie jest zależny od komórkowych mechanizmów kontrolnych. Nowotwory wciąż stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce po chorobach kardiologicznych. Nasz styl życia odpowiada nawet za 50 proc. chorób nowotworowych. Pozostałymi czynnikami są wirusy np. HPV, wirus dot. zapalenia wątroby typu B i C — to około 13%. Podłoże genetyczne to tylko 5-10 proc. ze wszystkich nowotworów złośliwych. Liczba chorób na nowotwory złośliwe wzrosła w Polsce ponad dwukrotnie w ciągu ostatnich trzech dekad. I nie maleje. Obecnie każdego roku w Polsce chorobę nowotworową wykrywa się u ponad 170 tys. osób. Prognozy są zatrważające, bowiem do końca dekady liczba nowych przypadków raka ma wzrosnąć do ponad 210 tys. rocznie. Najczęstsze nowotwory wśród mężczyzn to rak płuc, prostaty i jelita grubego, a u kobiet to rak piersi, jelita grubego oraz rak płuc.

Typowe objawy raka

Przypominamy 10 najczęstszych objawów raka to: zaburzenia ze strony układu pokarmowego tj. trudności w połykaniu, uczucie pełności w nadbrzuszu, zaparcia, biegunki, krew w stolcu, utrata wagi i niekontrolowane chudnięcie. Zmiany skórne np. na wardze, w jamie ustnej, narządach płciowych w postaci owrzodzeń, zmiana wyglądu znamienia, krwawienie z brodawki asymetria piersi lub innej części ciała, powiększone węzły chłonne. Także osłabienie, zmęczenie, apatia, problemy ze snem, krwioplucie, długotrwała chrypka, zmiana charakteru kaszlu, krwawienia i nieprawidłowe wydzieliny z dróg rodnych, krwiomocz, parcie na mocz, trudności w oddawaniu moczu, duszność, przewlekła gorączka, nocne poty, jak również poranne wymioty, zaburzenia świadomości, napady padaczkowe. Zmiany takie nie powinny utrzymywać się dłużej niż dwa, trzy tygodnie. Jeśli problem się przeciąga, niezbędna jest konsultacja z lekarzem.

Wczesna wykrywalność. Pandemia nie może być wymówką

Wczesna wykrywalność nowotworów ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii. Potencjalne objawy raka powinny skłonić do szybkiej wizyty u specjalisty. Pandemia nie może być czynnikiem hamującym w szybkości diagnozy. Kluczowe jest dążenie do rozpoznawania nowotworów złośliwych we wczesnych stadiach klinicznego zaawansowania. Należy pamiętać, że szansa wyleczenia chorych z tej grupy jest znacząco większa niż chorych z tzw. przerzutami. Początkowe fazy rozwoju nowotworów złośliwych często są bezobjawowe lub skąpo objawowe. Wczesne objawy raka bywają niecharakterystyczne i często uznawane za związane z banalnymi schorzeniami, takimi jak przeziębienie lub niestrawność. Zdarza się, że symptomy choroby nowotworowej są składane na karb podeszłego wieku lub przemęczenia. Przypominamy, że zarówno nas jako potencjalnych pacjentów, jak i lekarzy powinna obowiązywać tzw. czujność onkologiczna, wyrażająca się m.in. edukowaniem, znajomością i aktywnym poszukiwaniem potencjalnych symptomów i objawów raka. Duże znaczenie zapobiegawcze mają również szczepienia, np. przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B oraz przeciwko wirusowi HPV.

Konieczna mammografia i nie tylko

Wyczuwalny guz nowotworowy w piersi należy jak najszybciej konsultować i diagnozować w specjalistycznej poradni. Ważne jest, aby badanie przeprowadził doświadczony lekarz onkolog, gdyż badania obrazowe tj. mammografia piersi i USG oraz morfologiczne tzn. biopsja aspiracyjna cienkoigłowa nie wykrywają wszystkich nowotworów. Nie możemy zapominać o rektoskopii i kolonoskopii. Uporczywe i nawracające bóle głowy z towarzyszącymi nudnościami i wymiotami, narastająca senność, zmiany w charakterze i problemy z koncentracją powinny być sygnałem do wizyty u neurologa. Mogą być objawami guza mózgu.

Bezpłatne badania przesiewowe NFZ

Obecnie w Polsce prowadzone są bezpłatne badania przesiewowe w zakresie: Nowotworów piersi – dla kobiet pomiędzy w wieku 50–69 lat. Bezpłatna mammografia.

Nowotworów płuc – program skierowany do osób w wieku 55-74 lat, które palą papierosy nałogowo.

Nowotworów jelita grubego – program skierowany do osób w wieku 50-65 lat, do osób w wieku 40-49 lat, jeśli w najbliższej rodzinie były przypadki raka jelita grubego lub w wieku 25-49 lat, jeśli występuje potwierdzenie obciążenia genetycznego.

Nowotworów szyjki macicy – program skierowany do kobiet w wieku od 25 do 59 lat, które w ciągu ostatnich trzech lat nie miały wykonywanego przesiewowego badania cytologicznego.

Nowotworów skóry – program skierowany do osób w wieku 50-64 lata lub osób 65+ lat wciąż aktywnych zawodowo, lub w wieku 15-49 lat, u których lekarz stwierdził niepokojące zmiany skórne.

Nowotworów głowy i szyi – program skierowany jest do osób w wieku 40–65 lat znajdujących się w grupie ryzyka.

Ponadto, lekarz rodzinny powinien po 40-stce kierować mężczyzn na badanie poziomu PSA, które wskazuje czy występuje zwiększone ryzyko raka prostaty. Szczegółowe informacje uzyskamy na stronach  www.pacjent.gov.pl

Testy genetyczne

Testy genetyczne polegają na analizie materiału genetycznego DNA pacjenta w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności mutacji predysponujących do zachorowania na różne choroby, w tym choroby nowotworowe. Dzięki analizie genetycznej można wykryć występujące w naszym DNA genetyczne zmiany odziedziczone. Do przeprowadzenia testu genetycznego konieczne jest pobranie od pacjenta próbki materiału biologicznego, najczęściej krwi lub śliny. Z próbki tej następnie pozyskiwany jest DNA, który poddawany jest analizie laboratoryjnej przy wykorzystaniu takich technik jak sekwencjonowanie czy słynnego obecnie testu PCR. Dużą zaletą testów genetycznych jest ich wysoka czułość, ponad 99% oraz to, że przeprowadza się je tylko raz w życiu. Wynik testu pozostanie aktualny na zawsze, ponieważ nasze DNA nigdy się nie zmienia. Analizy genetyczne są ponadto niezależne od obecnego stanu zdrowia pacjenta, a także stosowanych leków czy prowadzonej diety. Do ich wykonania nie trzeba się przygotowywać w żaden sposób.

Jak trafić szybko do onkologa?

Każdy, kto ma podejrzenie nowotworu, powinien zażądać od swojego lekarza wystawienia karty DiLO, czyli tzw. zielonego paszportu, dzięki któremu trafi na szybką ścieżkę onkologiczną. Z kartą należy udać się do najbliższej placówki onkologicznej. W przypadku podejrzenia nowotworu warto korzystać z pomocy lokalnych organizacji pacjentów, które są tworzone przez osoby będące w trakcie lub po leczeniu onkologicznym. Osobiste doświadczenia w walce z chorobą są niezwykle pomocne dla osób, które otrzymały informację o chorobie.