Tu zaszła zmiana - piaseczyńskie ulice

Z dużym zaciekawieniem i radością zauważyłam odremontowany dom stojący u zbiegu ulic Jana Kilińskiego i Stefana Żeromskiego. Zmieniono dach na gustowny, mansardowy, co dodało starej kamienicy uroku. Warto tego typu zmiany popierać, bo historyczny dom z ciekawą tablicą wmurowaną na elewacji frontowej, mógł zniknąć, jak wiele domów z dawnej zabudowy miasta Piaseczna.

Ulica Kilińskiego i tablica

Dom, o którym piszę ma adres ul. Jana Kilińskiego 4. Tablica wmurowana/ przytwierdzona została w maju 1934 r. i nawiązuje do burzliwego w naszej historii roku 1794. W 140. rocznicę insurekcji kościuszkowskiej piaseczyńscy szewcy postanowili ufundować tablicę pamiątkową. Piaseczno w czasie insurekcji zostało doszczętnie spalone, płonął pałac saski, ratusz, plebania i budynki mieszkalne. W latach następnych miasto powstawało z popiołów.

Tablica na budynku stojącym przy ul. Jana Kilińskiego była też hołdem dla piaseczyńskich rzemieślników, szczególnie szewców. Szeroko i ciekawie piszą o tym Ewa i Włodzimierz Bagieńscy w pracy pod tytułem „Zabytki rzemiosła piaseczyńskiego na fotografiach Edwarda Renau”. Zacytuję fragment z tegoż opracowania: „W Piasecznie do 1820 roku jedynymi rzemieślnikami zrzeszonymi w cechu byli szewcy. Od króla Stefana Batorego otrzymali nadanie przywileju, z jakiego korzystali już od pół wieku szewcy z Czerska. Ten najstarszy dokument wystawiła kancelaria królewska 29 stycznia 1580 r. w Warszawie”. Szewcy piaseczyńscy zapewne zastanawiali się nad tym, kogo wybrać na patrona ulicy w 140 rocznicę powstania kościuszkowskiego. Główna ulica miasta przyjęła za patrona Tadeusza Kościuszkę i nic dziwnego, że pułkownik Jan Kliński uczestnik insurekcji kościuszkowskiej, szewc, który stanął na czele warszawskiego ludu, stał się partonem ulicy.

Niestety przez zmiany nazw ulic zagubiono ciekawy charakter i historię okolicy. Zniknęły nazwy ulic Zdroje, Gryzowa, a ul. Żabia stała się małą uliczką. 

Skąd wzięła się nazwa ulicy Gryzowej lub Gruzowej?

Miejsce zbiegu ulic nazwane na planie Zdroje zmieniono na Kilińskiego. Zmieniono też ciekawą nazwę ulicy łączącej się skrzyżowaniem z Kilińskiego. Ulica nazwana na planie Piaseczna z 1825 Gryzową stała się w latach 70. XX w. ul. Stefana Żeromskiego. No i masz! Co to znaczy „gryzowa”? W latach 60. XX w. chyba wskutek niezrozumienia nazwy przerobiono na Gruzową, no bo „gruz” prostszy niby w znaczeniu. Szukam jednak, co znaczy gryzowanie, gryz, gryzować. Co mogło spowodować właśnie taką nazwę ulicy? Michał Jank w książce „Mikołaj Rej żywot i pisma” opowiada jak to młody Mikołaj, musiał, ucząc się języka łacińskiego i przegryzowywać, czyli przedzierać się przez tajniki wiedzy. Z kolei w dawnych podręcznikach technicznych gryzowanie to szlifowanie, frezowanie. Co w takim razie było na ulicy Gryzowej dawnymi czasy? Może płynąca ulicą woda co jakiś czas gryzowała grunt, kamienie, bryły ziemi? Trzeba było się przedzierać przez rwącą wodę gryzującą powierzchnię ulicy i gryz kamienny? Z planu miasta wynika, że były tu garbarnie, browary i gorzelnie. A miejsce ku temu dobre, bo stawiki wokoło i dużo wody. Tak było dużo wody, że żaby miały tu raj, stąd i ul. Żabia. Trochę inaczej biegła ul. Żabia jak pokazuje plan z 1825 r. niż dziś, była bardzo długą uliczką. Na szczęście nazwa ulicy pozostała do dziś. Dlaczego zniknęła nazwa ulicy Gryzowej? Po co tak ciekawą nazwę po II wojnie zmieniono na Żeromskiego? Nie wiem. Ciekawe, że właśnie w tym miejscu jest ujęcie wody oligoceńskiej.

Czytaj także: