Wspomnienie o pilocie kpt. Tadeuszu Rajskim

Moja interlokutorka, z którą rozmawiam na temat tego wydarzenia, mimo że miała wówczas tylko 4 lata doskonale pamięta tłum ludzi na cmentarzu, pamięta jak kurczowo trzymała matkę za rękę i słyszała płacz żałobników. Młody lotnik kpt. Tadeusz Rajski miał tylko 27 lat, gdy zakończyło się jego życie. Pozostawił żonę i małego synka. O tym ludzie sobie w czasie pogrzebu opowiadali. Ulicami Piaseczna szli żałobnicy, mieszkańcy Piaseczna, którzy koniecznie chcieli brać udział w historycznym dla miasta wydarzeniu. Jeszcze długo, gdy my dzieci ze szkoły przy ul. Świętojańskiej wracaliśmy do domów, a po drodze wstępowaliśmy tradycyjne na cmentarz, zmiataliśmy z pomnika lotnika liście, zafascynowani symbolem śmigła, które stało obok tablicy z epitafium. Na śmigle było i jest zdjęcie kpt. Tadeusza Rajskiego i powyżej „gapa” – orzeł w locie, trzymający w dziobie wieniec laurowy, symbol pilotów i nawigatorów wojskowych. Piękna twarz kapitana i orzeł w locie, to zawsze robiło wrażenie na przechodniach. Dlaczego został pochowany właśnie w Piasecznie, nie wiem i mam nadzieję, że ten felieton sprawi, że odezwie się ktoś, kto taką informację posiada. 

Czym było lotnictwo wojskowe w czasie gdy trwała Zimna Wojna czytam w opracowaniach: „Rozwój naszego lotnictwa wojskowego po zakończeniu II wojny światowej stanowi istotny rozdział dziejów Wojska Polskiego. Z każdym rokiem systematycznie wzrastało znaczenie nowego rodzaju Sił Zbrojnych, a samolot stał się jednym z najbardziej manewrowych i ofensywnych środków współczesnego pola walki.” Lotnictwo myśliwskie zawsze decydowało i będzie decydować o wyniku bitew, gdy biorą w niej udział Wojska Lądowe i Marynarka wojenna.

Wracając do kpt. Tadeusza Rajskiego. Był jednym z pilotów brygady Lotnictwa Taktycznego 40 pułku. Pułk ten powstał w 1951 r. w Krakowie, kpt. Rajski został zapisany w historii jako pilot, który brał udział w przebazowaniu, w styczniu 1953 r. do Świdwina. Świdwińska Dywizja Lotnicza odgrywała szczególną rolę w Polskich Siłach zbrojnych. Była elitarną jednostką, będącą wzorcem dla polskich jednostek lotnictwa. Chodziło tu o wysoki stopień szkolenia lotników. Zadania bojowe jakie nadano dywizji wymagały dobru kadry o wysokim stopniu wyszkolenia. I tak pierwszymi pilotami, którzy przebazowali samoloty i stali się podstawą polskiego lotnictwa w Świdwinie byli :

1. ppłk. pil. Aleksy Czapliński – d-ca pułku, 
2. mjr. pil. Czesław Smerdel - pomocnik d-cy ds. pilotażu.
3. por. pil. Marian Chrzan – nawigator pułku.
4. kpt. pil. Stanisława Kowal – d-ca I eskadry.
5. por. pil. Błądek - d-ca III eskadry.
6. por. pil. Arkadiusz Kurzawa d-ca II eskadry.
7. por. pil. Tadeusz Rajski.
8. por. pil. Henryk Pietrzak.
9. por. pil. Tadeusz Mariański. 
10. chor. pil. Józef Olesiejuk.
11. chor. pil. Stanisław Michniewicz.
12. chor. pil. Edmund Dunaj.
13. chor. pil. Włodzimierz Bielecki.
14. chor. pil. Jerzy Rybicki.
15. chor. pil. Gustaw Zabojszcz.
16. chor. pil. Czesław Żurek.
17. chor. pil. Feliks Komendacki.
18. chor. pil. Zdzisław Studencki.
19. ppor. pil. Stefan Żółtaszek.

 Świdwińska Dywizja Lotnicza przestała istnieć w 1990 r.. Tym samym jej losy stanowią zamknięty rozdział.

Katastrofy szkoleniowych samolotów myśliwskich

Przerażająca ilość ginących lotników wojskowych daje obraz tej niełatwej służby. W latach 1951-1998 w katastrofach lotniczych w dywizji i podległych jej pułkach lotniczych zginęły 42 osoby. W tabeli przedstawiony jest okres od marca 1954 r. do marca 1967 r. i w tym czasie wyszczególnionych jest 23 lotników, którzy ponieśli śmierć w czasie lotów szkoleniowych na samolotach typu MiG, Jak-11, Lim-2, Lim-5.

Kpt. pilot Tadeusz Rajski zginął wraz z por. Stanisławem Walczakiem (który w wykazach figuruje jako pasażer) 15 września 1956 r. w locie ćwiczebnym na samolocie Jak-11. 

Kilka informacji o tym samolocie: Jak -11 samolot radziecki, konstruktora Aleksandra Jakowlewa został oblatany w 1946 r. Wyposażenie radionawigacyjne umożliwiało wykonywanie lotów w warunkach słabej widoczności, ponoć nadawał się do walki powietrznej, choć zdania są tu podzielone. Uczono na nim też strzelania i bombardowania.

Katastrofy na samolotach Jak-23

Powody katastrof podają wcześniejsze wykazy np. z 1952 r. na samolocie Jak-23. W marcu i lipcu 1952 roku zanotowano kilka wypadków z udziałem Jaków-23. Pomimo uszkodzenia trzech samolotów, ich piloci nie odnieśli jednak poważniejszych obrażeń. 25 sierpnia tego samego roku, koło miejscowości Koszyce Stare, doszło jednak do pierwszej katastrofy Jaka-23. Zginął w niej pilotujący samolot chor. pil. K. Jaworski z 40. PLM. Jego samolot nie wyszedł ze stromego nurkowania grzebiąc w szczątkach pilota. Za prawdopodobną przyczynę katastrofy uznano utratę przytomności przez pilota. 26 września 40. PLM utracił kolejny samolot. Pilotowana przez chor. W. Wnuczyńskiego maszyna, kraksowała w trakcie przymusowego lądowania. Do wypadku doszło po tym, jak w trakcie lotu ćwiczebnego pilot dostał krwotoku, a następnie, odchodząc od formacji, utracił orientację. To z kolei doprowadziło do wyczerpania się zapasu paliwa i podjęcia decyzji o przymusowym lądowaniu. Następny samolot utracono 3 grudnia 1952 roku, rozbił się w godzinach porannych, w zachodniej części Krakowa. Pilot, ppor. S. Żylski, w wyniku błędu, do którego doszło, zginął.

Piękny słoneczny dzień października 2024 r. Odwiedzam grób kpt. pilota Tadeusza Rajskiego. Przybyło napisów: Irena Rajska i Zbigniew Rajski. Daty sugerują pokrewieństwo, czyżby żona i syn? Pewna nie jestem.   

Czytaj też: